06-03-2020
Geen schoolbanken voor jou. Uitgelachen worden omdat je je eigen naam niet kunt schrijven. Ongezien rondzwerven in de township. Het overkomt bijna een miljoen kinderen in Zuid-Afrika. Omdat ze geen geboortecertificaat hebben, zijn ze voor instanties onzichtbaar. MAMA Dikeledi van Nosa brengt hier verandering in. “Ieder kind heeft het recht om te leren, want dat is de enige weg naar een betere toekomst.”
Terwijl MAMA Dikeledi met ferme tred richting een bijgebouw van project Nosa loopt, zwaaien clubjes kinderen haar enthousiast tegemoet. De 42-jarige kordate en ervaren maatschappelijk werkster laat zich de kaas niet van het brood eten. Eenmaal binnen legt ze met een zwaai een dikke stapel papier op tafel. Het zijn officiële documenten vol stempels, stuk voor stuk nodig om aan te tonen dat de zevenjarige Thembisa echt bestaat.
Thembisa werd geboren in de eenvoudige hut waar ze nog altijd met haar familie woont. Ze is slechts één van de bijna miljoen kinderen in Zuid-Afrika die opgroeit zonder geboortecertificaat. Een nijpend probleem, want dit bewijsstuk is niet alleen een stukje erkenning van je bestaan, maar ook de sleutel tot onderwijs en overheidssteun. Zonder dit papiertje, geen toegang tot de klas.
In de wachtkamer
Veel gezinnen in Winterveld, een plattelandsgebied ten noorden van Pretoria, kunnen amper overleven. De werkeloosheid is groot en werkt veel ellende in de hand. Zonder inkomen en onderwijs is de verleiding groot om op straat te hangen en daar loert de criminaliteit, alcohol en drugs. “Nosa zag veel kinderen op straat, zonder de nodigde papieren of het juiste niveau voor het reguliere onderwijs. Kinderen die als het ware in de wachtkamer zaten, zich te pletter verveelden. Voor hen richtte Nosa de ‘overbruggingsschool’ op.”
Gezinnen ondersteunen
Deze overbruggingsklas is geen permanente oplossing maar biedt een beetje ontsnappingsruimte voor nu al 220 kinderen die zitten vastgeketend aan een leven in totale armoede. Want wat is je toekomstperspectief als je niet eens je eigen naam op een briefje kunt schrijven? MAMA Dikeledi is aangenomen met steun van Kinderfonds MAMAS om families intussen te helpen met het verkrijgen van de benodigde papieren. En om een brug te slaan richting lokale overheden en de scholen. MAMA Dikeledi: “in onze grondwet staat dat elk kind recht heeft op onderwijs. Ik wil ervoor zorgen dat onze kinderen dit recht ook kunnen opeisen.”
Tientallen stempels
Ongeveer twintig gezinnen staat MAMA Dikeledi nu bij. Ze praat als brugman, wint aan alle kanten vertrouwen in en zet in gang wat moet gebeuren. Meestal komt ze bij éénoudergezinnen met amper inkomen, zoals de familie van Thembisa. Haar moeder staat alleen voor de zorg van vier jonge kinderen. Het enige inkomen is het schamele pensioen van oma die ook bij het gezin inwoont. MAMA Dikeledi kwam de familie op het spoor doordat een buurvrouw aan de bel trok. Het viel haar op dat de kinderen rondhingen rond op straat en niet naar school gingen.
Eindelijk naar school
De noeste arbeid werpt vruchten af. Alle vier de kinderen houden met een stralende glimlach hun geboortecertificaat omhoog. En dankzij MAMA Dikeledi’s belangrijke lobbywerk achter de schermen van MAMA Dikeledi zijn de jongste twee, van tien en zeven, toegelaten op een reguliere basisschool in de buurt.
“Er is maar één manier om de cirkel van armoede te doorbreken, en dat is via onderwijs. Thembisa en haar broertjes en zusje hebben nu een kans. Ze gaan naar school en kunnen naar het ziekenhuis als hen iets mankeert. Ze zaten in een donkere kooi, nu zijn ze ontketend. Ze hebben eindelijk de vrijheid om te dromen over wat ze later willen worden.”
Een nieuwe generatie helpen
Waar een ander lastige blokkades ziet, ziet MAMA Dikeledi openingen. Met de geboortecertificaten in de hand, heeft ze inmiddels ook kinderbijslag aangevraagd. Het zal de gezinsomstandigheden flink verbeteren. Voor de familie van Thembisa is MAMA Dikeledi een godsgeschenk. Maar zoals dit gezin zijn er nog honderden in de regio. Soms, bijvoorbeeld als een ouder uit het buitenland komt en geen papieren heeft, is het nagenoeg onmogelijk om certificaten te regelen. Maar in de meeste gevallen verzet MAMA Dikeledi bergen met haar overredingskracht en onuitputtelijke doorzettingsvermogen. “Elk kind dat weer gezien wordt, is er één. Alleen zo kunnen we een nieuwe generatie helpen.”
Recente ontwikkelingen
Jarenlang was het ‘geen geboortecertificaat geen school’. Maar een recente rechtszaak, aangespannen door 36 leerlingen die geweigerd werden, brengt hier verandering in. De rechtbank heeft bepaald dat volgens de Zuid-Afrikaanse grondwet, elk kind recht heeft op toegang tot onderwijs. Als een leerling geen geboortecertificaat kan overhandigen, dan moet het schoolbestuur een alternatief identiteitsbewijs accepteren, zoals een beëdigde verklaring van een ouder of verzorger.