15-03-2017
Minstens twee keer per jaar gaat Kinderfonds MAMAS naar Zuid-Afrika om met eigen ogen te zien wat ze met MAMA POWER allemaal voor elkaar krijgen. Project portfolio manager Hiske Boerma hield tijdens het laatste bezoek een dagboek bij.
Later dan beloofd schrijf ik het laatste stukje over onze reis in Zuid-Afrika. Alle clichés zijn waar en ik weet dat het een slap excuus is, maar zodra je voet zet op Nederlandse bodem strijden alle aspecten van mijn bestaan hier weer om de aandacht.
Na inspirerende bezoeken aan MAMA Mary van Letcee, MAMA Magali van Children of the Dawn en MAMA Bertha van Tree, eindigde vorige week onze reis in Johannesburg. Graag deel ik nog de laatste twee stappen die we daar hebben gezet.
Vrijdag 17 maart
Een prachtig voorbeeld van MAMA POWER
Op de laatste dag van onze trip bezochten we MAMA Flora van Araebaokeng. We zijn onder de indruk van haar voorbereiding voor ons bezoek. We worden ontvangen met een lied, gezongen door alle medewerkers, waarna we met MAMA Flora en enkele van haar bestuursleden en programmamedewerkers uitgebreid bespreken hoe het gaat met Areabaokeng.
MAMA Flora is wat je noemt ‘streetwise’, een echte scharrelaar, constant bezig met het regelen van contacten en bezoeken. Alles wat ze vertelt, heeft ze als hapklare informatie in haar hoofd zitten, en ondanks haar kop vol grijze krulletjes heeft ze geen lijstjes of pen en papier nodig.
Veilige plek naast de township
En MAMA Flora’s resultaten liegen er niet om: we zien dat de kinderen goed in hun vel zitten, vrolijk zijn, en barsten van het zelfvertrouwen. Ze staan te popelen om ons hun tekeningen te laten zien, liedjes te laten horen, ze dansen en lachen met elkaar in een grote kring. Wat dan weer in schril contrast staat tot het naastgelegen township waar deze kinderen vandaan komen; open riolen, stinkende modderstraatjes, erfjes afgezet met venijnig prikkeldraad. Het is geen veilige plek voor kinderen.
Maar dankzij de handelsgeest van MAMA Flora is de voorraadkamer tjokvol met zakken maïsmeel, rijst en blikken met bonen en zijn er naaimachines gekomen zodat de oudere kinderen handvaardigheid kunnen leren. De naschoolse kinderen blijven tot ongeveer 5 uur ’s middags bij Arebaokeng, maken er hun huiswerk en krijgen warm eten. Ze zijn voor een groot deel van de dag veilig. Een prachtig voorbeeld van MAMA POWER!
Donderdag 16 maart
Een beetje verliefd
Ik ben stiekem een beetje verliefd geworden…of toch tenminste bijzonder enthousiast over de Zuid-Afrikaanse collega die is aangenomen voor het werven van fondsen ín Zuid-Afrika zelf. Met zijn levenservaring en opvoeding in de Noordwest-Kaap en zijn werkervaring op het gebied van fondsenwerving lijkt hij geboren voor een plek in het Zuid-Afrikaanse team. Bescheiden, professioneel en gewend om met doelstellingen en teamgenoten te werken. Super dat de moeite van het solliciteren heeft geleid tot dit positieve resultaat!
Dinsdag 14 maart
MAMA Shoma blijft trouw komen
Op de tweede dag van ons bezoek aan de MAMAS van Tree en MAMA Bertha gaan we naar het project Centacow.
Het begint al meteen gezellig: het is de dag waarop de overheid langskomt om de pensioenen (contant) uit te betalen. Het is een drukte van belang in wat vermoedelijk de hoofdstraat is, met oudere mensen die wachten op hun maandelijkse inkomen, kooplui die dit moment willen gebruiken om kleding en kippen te verkopen en dames met rood geverfde (tegen de zon) gezichten die worstjes en maiskolven staan te grillen.
We banen ons langzaam een weg door de drukte en komen via zandwegen bij het erf van Mthembu en zijn oma. In verschillende gebouwtjes wordt gekookt en geslapen. De traditionele rondavel naast een vierkant schuurtje, gemaakt van klei, vaak met de hand gebouwd en gepleisterd, daarna lichtgroen geschilderd.
Mthembu is geboren met lichamelijke en geestelijke beperkingen, en leeft zijn hele leven al met oma op het erf. Zij zorgt voor nog drie andere kleinkinderen, terwijl de ouders ver weg in de stad op zoek zijn naar werk. De armoede en werkloosheid maken het zó lastig om een baan te vinden, om het leven wat beter te maken.
Met zijn 14 jaar valt Mthembu eigenlijk al buiten het programma en de doelgroep van Tree. Maar MAMA Shoma blijft trouw komen, al vanaf zijn eerste jaar, twee keer per week. Ze heeft van Tree een speciale training gekregen om Mthembu de stimulans en prikkels te geven die hij nodig heeft. Zo heeft hij, tegen alle verwachtingen in, toch leren lopen. En hij is vliegensvlug in het oprapen en teruggooien van de felgekleurde bal die ze meeneemt als ze hem bezoekt.
Rond het schoongeveegde erf staat maïs. Dit jaar is er dankzij MAMA Shoma ook spinazie en kool. Ze heeft de zaadjes zelf laten ontkiemen tot kleine plantjes, en die samen met oma in hun tuin geplant. Met oma bespreekt ze ook zaken als hygiëne en goede zorg voor de gezondheid van Mthembu en de andere kleinkinderen.
We bezoeken een speelgroep, de Toy Library, de gemeenschappelijke tuin en we eten met de kindjes mee die uit de soepkeuken van Centacow te eten krijgen.
Ik voel me een bevoorrecht mens. Niet alleen in termen van het land waarin ik ben geboren en de kansen die ik in mijn leven heb gekregen. Maar ook dat ik op deze bijzondere plekken getuige mag zijn van het werk van de MAMAS in Zuid-Afrika. Ik heb diep respect voor hun werk. Wat een heldinnen, en wat maken zij een verschil in het leven van al deze kinderen!
Maandag 13 maart
MAMA Bertha is MAMA van velen
Uit eigen ervaring weet MAMA Bertha donders goed wat het betekent om op te groeien in armoede met de zorg voor vele familieleden die op je schouders drukt. Ze is geboren in Zimbabwe, oudste van 6 kinderen. Toen ze 18 was, overleed haar moeder. Bertha werd noodgedwongen de ‘mama’ van het gezin. Haar jongste broertje was toen 6 maanden oud. Hij noemt haar nog steeds ‘sister-mama’.
Nu is ze MAMA van velen, en wij bezoeken samen met haar de gebieden rond Flagstaff en rond Centacow waar haar organisatie Tree actief is. MAMA Bertha focust op kleine kinderen, in de leeftijd van 0-4, voordat zij naar school gaan.
De gebieden die we bezoeken zijn ver afgelegen, geïsoleerd en er zijn geen voorzieningen. Geen crèche, geen bibliotheek, geen winkels. De kinderen hangen rond hun huis, vaak met alleen oma als gezelschap, hun ouders op zoek naar werk in de grote stad.
Tree traint lokale moeders om met kinderen van deze leeftijd te spelen, te zingen, te praten. De kinderen krijgen pap te eten, de MAMAS van Tree houden hun gezondheid in de gaten. De extra kwetsbare gezinnen krijgen met regelmaat een voedselpakket. Zo halen ze de achterstand in die ze in dit gebied hebben, voordat ze naar school gaan.
Het wordt druk in de kleine hut, als wij bij een speelgroep binnenlopen. MAMA Nomali heeft vandaag 9 kinderen in haar groep. En zoals zo vaak zijn vandaag veel moeders op bezoek gekomen, om te zien hoe zij dat doet. Praten, knuffelen, zingen en spelen met je kind.
Bij onze binnenkomst schrikken sommige kinderen zo, dat ze beginnen te huilen. Als Frits ook doet alsof hij moet huilen en alle moeders en MAMAS moeten lachen, is het ijs gebroken
Zaterdag 11 maart
Zuid-Afrikaanse gospel en een kleine wandelvriend
Eigenlijk houd ik niet zo van kleine, te dikke hondjes. Al zegt dat natuurlijk eerder iets over mijn mening over mensen die hun huisdier overvoeden, dan over de hond zelf. Er is een ochtend vrij in het programma en ik wil naar buiten. Bewegen, na alle lange autoritten door dit immense land. Achter de lodge is een kleine berg. Er is me verteld dat ik gewoon het pad kan volgen naar boven. Beetje extra stampen voor de slangen, verder niks bijzonders.
De dikke worst-hond van de lodge besluit met me mee te gaan, en eigenlijk vind ik dat wel gezellig. Hij huppelt om me heen en als we na een half uurtje de top van de heuvel bereiken, puffen we allebei van de inspanning.
Midden in het landschap van groene heuvels stuit ik bovenop de berg op een kleine groep mensen die in een cirkel staan. Ik wil ze niet storen en blijf op afstand. Ze praten en zingen samen, houden hun heilige boek in de lucht. Ik zit op een steen, op deze hoge uitkijkpost en kijk om me heen. De gospel op de achtergrond geeft het moment iets magisch. Zo is het hier al eeuwen geweest, zo hoort het hier te zijn.
Op de terugweg schrikt een bosbok zich een ongeluk van ons en vlucht weg, de struiken in. Terug bij de lodge bedank ik mijn wandelvriend, die ter afkoeling in een plas water is gaan staan. Hij zal de rest van de dag niet meer bewegen. Ik ga aan de slag, jaarverslagen en rapporten lezen van Tree en MAMA Bertha. Ik kan er weer helemaal tegenaan.
Vrijdag 10 maart
Palesa leeft in een kindgezin
Ze wonen in een huisje aan de rand van de stad. Een woonkamer met in de hoek een keukentje en een aparte slaapkamer. Het huis is van steen en heeft een dak dat niet lekt. Er is elektriciteit en vrijwel alle ramen zijn nog heel. Een luxe, voor Zuid-Afrikaanse begrippen. Maar daar houdt dan ook iedere vergelijking op. Want er is niets luxe aan het leven in dit ‘child-headed household’, dit kindgezin.
De moeder overleed 8 jaar geleden, van een vader is geen spoor te bekennen. En waar in een dergelijke situatie in Zuid-Afrika vaak de oma of een tante te hulp schiet, zijn deze kinderen op elkaar aangewezen. De MAMAS van Matatiele hebben de 14-jarige Palesa in het programma opgenomen. Vandaag spreken ze met haar en een oudere zus.
De oudste zus heeft werk gevonden in de stad, 60 kilometer verderop. De tweede zus voedt, naast haar eigen dochtertje van twee, ook het kind van de oudste op. Behalve Palesa zijn er nog twee broertjes. Kinderen zijn ze nog, alle zes, met niet meer dan een kleine uitkering om van te leven.
Op blote voeten, met een deken waar de gaten in zitten als rok omgebonden, staat de zus van Palesa ons te woord. Haar 2-jarige op de heup. Palesa zelf staat er wat ongemakkelijk naast te draaien.
Spijbelen
MAMA Magali spreekt hen streng toe. Palesa spijbelt, en komt vaak te laat op school. Ook verdwijnt ze wel eens, zonder dat haar zus weet waar ze is. 14 jaar is een lastige leeftijd, dat geldt in Zuid-Afrika niet minder dan in Nederland. En hoewel de MAMAS best begrip kunnen opbrengen voor lastige thuissituaties, wordt dit gedrag niet geaccepteerd.
Palesa zal een keuze moeten maken. Volgt ze de rolmodellen die ze heeft, met het leven dat ze kent, het leven op straat, met foute vriendjes en met de tienerzwangerschappen van haar oudere zussen? Of kiest ze voor de weg omhoog, met school, en een kans op een beter leven? Als het aan de MAMAS ligt, wordt het het laatste. Zij vormen een sociaal netwerk om dit kindgezin heen, en zullen doen wat in hun macht ligt om Palesa richting een betere toekomst te loodsen.
Vrijdag 10 maart
Werkoverleg bij NGO-partner Children of the Dawn
Als we elkaar begroeten, hebben de MAMAS van Children of the Dawn – Matatiele – nog natte handen van het dweilen. Hun ‘kantoortje’ meet nog geen 2 bij 4 meter en is niet meer dan een hok met een plank voor mappen met administratie. Maar het is schoon, en als we een paar plastic stoelen naar binnen hebben gesleept, kunnen we er met z’n allen net in voor het overleg.
MAMA Magali loopt alle onderwerpen langs. Welke kinderen zijn in de zomervakantie verhuisd? Wie gaat er naar een andere school? Het jaarverslag is af en wordt ingeleverd.
Magali praat met het Matatiele-team over budgetten en de noodzaak om afwijkingen vooraf met haar te bespreken. De hoge kosten van het vervoer van kinderen is een probleem in dit afgelegen gebied, waar een half uur lopen naar school heel gewoon is.
Mentale ontwikkeling
De plannen voor dit schooljaar worden gedeeld. MAMA Magali weet als geen ander spellen en activiteiten te bedenken die kinderen in beweging krijgen, die hun mentale ontwikkeling stimuleren, die er letterlijk en figuurlijk op zijn gericht deze kinderen een grotere wereld te brengen. Zoals touwspringen, schaakles en -wedstrijden en toernooien voor spelling en hoofdrekenen. Dit jaar staat ook een kunst- en schilderprogramma op de agenda.
Met elkaar bespreken ze enkele individuele probleemgevallen, en bepalen de te volgen aanpak. Want hoewel er begrip is voor lastige thuissituaties, onbeheerst gedrag of een spijbelgedrag hier of daar, is er de MAMAS alles aan gelegen om de kinderen op school te krijgen en te houden.
Donderdag 9 maart
Tien jaar geleden nam MAMA Magali deze jongen onder haar hoede
“De MAMAS van Children of the Dawn zijn de ruggengraat van mijn bestaan,” vertelt Thato (21), verlegen schuivend op de aftandse stoel in zijn studentengebouw. We praten vandaag met deze bijzondere student en zijn steun en toeverlaat, MAMA Magali, die naast hem zit met een brede glimlach op haar gezicht.
MAMA Magali kent Thato al vanaf de dag dat hij tien jaar geleden bij Children of the Dawn in Mpumaze binnenkwam. Opgevoed door zijn oma, zonder ouders, broers of zussen. Afgelegen in de heuvels, onzichtbaar voor velen, in een gebied met meer voetpaden dan wegen. Opgegroeid zonder water of elektriciteit. Thato had alle hulp nodig om te komen waar hij nu is: een veelbelovende student met toekomstperspectief.
MAMA Magali zag al die jaren geleden dat deze jongen weinig had meegekregen in zijn jonge leven, maar al zoveel in zich had. Met hulp van de MAMAS kwam hij helemaal tot bloei.
Leraar geschiedenis en aardrijkskunde
Van begin af aan was hij leergierig, bescheiden en dol op geschiedenis.Hij viel op tussen de kinderen op school, haalde goede cijfers en kon via MAMA Magali een week meelopen bij een journalist van de krant. Op eigen initiatief en met hulp van zijn leraar heeft hij zich succesvol ingeschreven aan de universiteit van Kwazulu Natal. Hij is nu derdejaars student, bezig om zelf leraar geschiedenis en aardrijkskunde te worden.
In zijn kleine studentenkamer staan twee bedden, een tafeltje en een kledingkast. Het bed is strak opgemaakt, aan het openstaande raampje hangt een kledingstuk te drogen. Vanachter de deur aan de overkant van de gang klinkt muziek. In een van de washokken zit een jongen met een emmer met sop met een oude tandenborstel zijn schoenen te wassen. Met militaire precisie worden de witte gympen weer schoon.
Het leven in Durban is complex. Thato wil graag terug naar zijn geboortegrond. Hij heeft een groepje van 6 vrienden, gelijken van vergelijkbare achtergrond, en ze helpen elkaar met de uitdagingen van de stad.
Uit zijn notitieblok pakt Thato drie geplastificeerde certificaten: een aanbeveling van de decaan vanwege uitmuntende prestaties, een award voor meest bescheiden jongen in het studentengebouw en een certificaat “all honours” van Golden Key Intenational Honour Society. Thato droomt ervan na deze opleiding door te studeren en “honours” te halen. Zijn trots is voelbaar. En ook dat van MAMA Magali.
Dinsdag 7 maart
De speelotheek is een ‘happy place’
Ze is de absolute expert op het gebied van opvang, spelletjes en activiteiten voor jonge kinderen, nog voordat zij oud genoeg zijn om naar school te gaan. Ze heeft haar haar kort geschoren uit solidariteit met patiënten in haar omgeving. De militaire coup geeft haar een extra krachtige uitstraling. Het zijn spannende dagen voor MAMA Mary, ze staat op het punt om voor de 4de keer oma te worden.
We zijn twee dagen bij Letcee, de organisatie die Mary zelf is gestart in haar woonplaats Greytown. In de heuvels rondom het stadje zijn inmiddels meerdere locaties opgericht, waarvan Kinderfonds MAMAS er drie steunt.
We zullen de financiën bespreken, de plannen voor het komende jaar, de ervaringen van het afgelopen jaar. MAMA Mary heeft aangeboden om haar expertise en geaccrediteerde trainers te delen met andere MAMAS, en we bedenken plannen om dit vorm te geven.
Handeltje in waspoeder
We bezoeken Njengabantu, een van de locaties waar Letcee actief is. Clusters van huisjes en ronde hutten liggen verspreid over groene heuvels. De abahambi’s van Letcee lopen dagelijks naar een cluster, waar ze spelletjes spelen en liedjes zingen met de kleinste kinderen, als voorbereiding op school. Een jonge moeder blijft kijken en leert zo hoe ze met hun kinderen kan praten en zingen. Iets wat ze bij gebrek aan een rolmodel vaak niet kennen.
MAMA Mary noemt de speelotheek de “happy place”. Hij staat strategisch tussen twee schooltjes in. In de ochtend zitten een handvol vrouwen er in de schaduw tussen de spelende kinderen. Als de schooltjes uitgaan, stromen ook de wat oudere kinderen toe. Ze kunnen er spelen, een puzzel maken of een boekje lezen. Speelgoed kan geleend worden en wordt na een week weer teruggebracht of geruild.
Letcee is recent gestart met een programma voor wat oudere kinderen, om ze ondernemerschap te leren. We ontmoeten Tabita, een jonge vrouw die samen met een vriendin en met hulp en begeleiding van Letcee een handeltje in waspoeder is begonnen. Ze koopt het groot in in de stad, verpakt het in kleinere porties en verkoopt die met winst. Tot deze maand lopen de zaken nog traag, omdat iedereen uit het dorp in de vakantie naar de stad is gegaan om zelf een groot pak in te kopen. Maar ze heeft goede hoop dat het binnenkort goed gaat lopen.
Maandag 6 maart
Wie wordt onze nieuwe fondsenwerver in Zuid-Afrika?
Op het kantoor in Edenvale is het erg warm. Ondanks toezeggingen van de verhuurder zijn de airconditioners niet gerepareerd. En dat in een spannende setting: vandaag spreken we 7 kandidaten voor een baan als CSI-fondsenwerver voor MAMAS Alliance. Ik heb medelijden met de mensen tegenover ons. Zwetend, nerveus, bevlogen voor dit goede doel.
Maar het zijn goede kandidaten, met interessante ideeën en ervaringen. Het past in onze ambitie om het Zuid-Afrikaanse bedrijfsleven meer en meer bij de oplossing van het armoedeprobleem te betrekken, om een extra CSI fondsenwerver in te zetten.
Wordt het die jongeman, zelf opgevoed door zijn oma, die naast hem voor 17 (!) kinderen zorgde, die is gaan werken om zelf zijn opleiding te kunnen betalen en nu zijn sales DNA wil inzetten voor de MAMAS? Of die vrouw, die voor de liefde naar Zuid-Afrika emigreerde en jaren van diplomatieke werkervaring meebrengt? “Het is mijn passie om voor een goed doel in Afrika te werken. ” Ze veert op als ze over haar eigen kinderen vertelt.
We vragen 3 kandidaten om volgende week terug te komen. Onze vriend Harry pikt ons op van kantoor en brengt ons naar het vliegveld voor de vlucht naar Durban. Letcee, here we come!
Zondag 5 maart
Johannesburg begroet ons met stille wegen en een vol programma
Het is een lege zondagavond op Johannesburg airport; alle bagagebanden staan stil, de winkeltjes zijn gesloten. Het voelt fijn om na 10 uur vliegen weer met beide benen op de grond te staan. Achter alle mensen die met bordjes in hun handen op medepassagiers staan te wachten, zwaait Harry ons welkom.
Buiten ruikt het naar vuurtjes en naar planten die ik niet ken. Harry rijdt zorgvuldig over de nu rustige snelwegen van de stad. Een vraag over Zuma en de politiek wuift hij lachend weg, maar over voetbal praat Harry graag met ons.
De rust die ons verwelkomt staat in schril contrast met de grote drukte waar we straks in zitten. We hebben een bordevol programma de komende twee weken. Maar het belooft een hele interessante reis te worden langs diverse partner NGO’s.